Mahkemeye Erişim Hakkının, Yargılamanın Uzun Sürmesi Nedeniyle De Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiği İddiasına İlişkin Anayasa Mahkemesi’nin 11.07.2023 tarihli 2019/345 Başvuru Numaralı Kararı Hk.

İş Kazasından Kaynaklanan Tazminat Talebinin Islah İle Artırılan Kısmının Zamanaşımı Gerekçesi İle Reddedilmesi Nedeniyle Mahkemeye Erişim Hakkının, Yargılamanın Uzun Sürmesi Nedeniyle De Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiği İddiasına İlişkin Anayasa Mahkemesi’nin 11.07.2023 tarihli 2019/345 Başvuru Numaralı Kararı Hk.

24 Ekim 2023 Tarihli ve 32349 Sayılı Resmî Gazete ‘de “Anayasa Mahkemesinin 11.07.2023 Tarihli ve 2019/345 Başvuru Numaralı Kararı (Karar) yayımlanmıştır.

I. KARARA KONU SOMUT OLAY

Başvurucu, 5.11.2023 tarihinde iş kazası geçirmiş olup, 12.05.2006 tarihinde Bakırköy 3. İş Mahkemesinde iş kazasından kaynaklanan tespit davası açmıştır. Bakırköy 3. İş Mahkemesi, davacının iş kazası geçirdiğinin tespitine karar vermiştir. İşbu hüküm, Yargıtay 21. Hukuk Dairesinin 04.12.2008 tarihli kararıyla onanmıştır. Bunun üzerine başvurucu 14.09.2010 tarihinde Bakırköy 2. İş Mahkemesinde iş kazasından kaynaklanan 1000 TL maddi ve 25.000 TL manevi tazminat talepli dava açmıştır. Bilirkişi incelemesi sonucunda 09.10.2014 tarihinde başvurucunun zararı 51.946 TL olarak belirlenmiştir. Başvurucu 24.11.2014 tarihinde ıslah talebinde bulunmuştur. Bunun üzerine, 03.12.2014 tarihinde davalı tarafça zamanaşımı defi ileri sürülmüştür.

Yargılamanın sonunda Mahkeme, 23.12.2014 tarihinde davanın kısmen kabulüne, kısmen reddine karar vermiştir. Mahkeme kararında, tespit davasında olayın kesin olarak iş kazası olduğunu gösteren bilirkişi heyet raporu ile başvurucunun iş kazası neticesinde %65 oranında maluliyete uğradığını belirten hesap raporunu dikkate almış olup, 51.946 TL maddi, 20.000 TL manevi tazminat verilmesine karar vermiştir.

Akabinde temyiz yoluna başvurulmuş olup, Yargıtay 21. Hukuk Dairesi 16.02.2016 tarihli kararıyla hükmü bozmuştur. İşbu kararın gerekçesinde, dava konusu olayda değişen ve gelişen bir durum olmadığı, davalı tarafın zamanaşımı defini ileri sürdüğünü dikkate alınmış, maddi tazminat talebine ilişkin dava dilekçesinde talep edilen miktarla sınırlı bir karar verilmesi gerekirken ıslah edilen kısmı da kapsayacak şekilde karar verilmesinin hukuka aykırı olduğu belirtilmiştir.

Bakırköy 2. İş Mahkemesi, 27.12.2016 tarihinde bozma kararına benzer gerekçelerle uymuş, başvurucuya 1000 TL maddi, 20.000 TL manevi tazminat verilmesine karar vermiştir. Başvurucu kararı temyiz etmiş, aynı Dairece 06.11.2018 tarihinde hüküm onanmıştır. Nihai kararın kendisine tebliğ edilmesi üzerine, başvurucu 26.12.2018 tarihinde bireysel başvuruda bulunmuştur.

II. ANAYASA MAHKEMESİNİN DEĞERLENDİRMESİ

Anayasa Mahkemesi, yukarıda özetlenen somut olay bakımından (1) Mahkemeye erişim hakkının ihlal edilmesi ve (2) Makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine yönelik iddialar bakımından ayrı ayrı inceleme yapmış olup, aşağıdaki saptamalarda bulunmuştur.

A. Mahkemeye Erişim Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia Bakımından:

Başvurucu, bilirkişi raporlarının iki yıl gibi uzun bir sürede Mahkemeye sunulabildiğini, bilirkişinin görevini ihmal ettiğini, olayın iş kazası olarak nitelendirildiğini tespit davasıyla öğrendiğini ve Mahkemenin zamanaşımı başlangıç tarihini yanlış hesapladığını iddia etmiştir. Zira, başvurucu davayı açarken mülga HUMK hükümlerinin yürürlükte olduğunu, dava açıldıktan sonra HMK hükümlerinin yürürlüğe girdiğini, bu nedenle davasının belirsiz alacak davası olarak nitelendirilmesi gerektiğini, ancak bu şekilde kabul edilmediğini ve bu nedenle zamanaşımı defi ile karşılaştığını, ıslah talebinin reddedilmesiyle adil yargılanma hakkının ihlal edildiğini ileri sürmüştür. Anayasa Mahkemesi yaptığı incelemede;

• Mahkemeye erişim hakkının Anayasa’nın 36. Maddesi ile güvence altına alındığını, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 6. Maddesinin mahkemeye erişim hakkını içerdiğini belirtmesine vurgu yapmıştır.
• Anayasa Mahkemesi bireysel başvuruları değerlendirirken, mahkemeye erişim hakkının bir uyuşmazlığı mahkeme önüne taşıyabilmek ve uyuşmazlığın etkili bir şekilde karara bağlanmasını isteyebilmek anlamına geldiğini, dava açmayı imkansız kılacak veya aşırı zorlaştıracak ölçüde kısa olmadıkça dava açma ya da kanun yollarına başvurma için belli sürelerin öngörülmesi hukuki belirlilik ilkesinin gereği olduğunu, bu durumun tek başına mahkemeye erişim hakkına aykırılık oluşturmayacağını belirtmiştir.
• Somut başvuruya benzer olarak, Anayasa Mahkemesi Çetin Akboğa ((GK) B. No: 2019/430, 23.3.2023) kararında da incelemede bulunmuştur. Çetin Akboğa kararına konu olay somut olay ile benzer nitelikte iddiaları içermektedir. Anılan bu başvuruda da, davanın ıslah ile artırılan kısmının reddedilmesi mahkemeye erişim hakkı kapsamında incelenmiş, Anayasa Mahkemesi davaya konu zararın tespit edilmesinin belli bir uzmanlık gerektirdiği, zararın tümünün yargılamanın başlangıcında bilinmesinin beklenemeyeceği, başvurucunun bilirkişi raporundan sonra artırdığı alacak talebinin zamanaşımı gerekçesiyle reddedilmesine ilişkin yorumun başvurucuya şahsi olarak aşırı külfet yüklediği, başvurucunun katlanmak zorunda kaldığı külfet hedeflenen meşru amaçla karşılaştırıldığında külfetin orantısız olduğu kanaatine varmıştır.
• Yine, anılan kararda Türk Hukukunda belirsiz alacak davasına ilişkin düzenlemenin kabulünden önceki döneme ilişkin açılan kısmi davalarda başvurucuların zararın miktarını dava tarihi itibariyle öğrenebilmelerinin kendilerinden beklenemeyeceğine yönelik AİHM kararlarını vurgulamıştır.

Anayasa Mahkemesi, somut olayı yukarıda özetlenen tespitler ışığında incelediğinde, ıslaha konu dava değerinin artırılan kısmı yönünden davanın zamanaşımından reddedilmesine ilişkin uygulamanın başvurucuya şahsi olarak aşırı bir külfet yüklediği, başvurucunun katlanmak zorunda kaldığı külfetin hedeflenen meşru amaçla karşılaştırıldığında külfetin orantısız olduğu sonucuna varmış, bu nedenle mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine yönelik karar vermiştir.

B. Makul Sürede Yargılanma Hakkının İhlal Edildiğine İlişkin İddia Bakımından:

Başvurucu aynı zamanda yargılamanın uzun sürmesinden şikayet etmektedir. Anayasa Mahkemesi yaptığı incelemede;

• 01.2013 tarihli ve 6384 sayılı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Yapılmış Bazı Başvuruların Tazminat Ödenmek Suretiyle Çözümüne Dair Kanunun geçici 2. Maddesinde 28.03.2023 tarihli ve 7445 sayılı Kanunun 40. Maddesi ile yapılan değişikliğe göre 09.03.2023 tarihi (bu tarih dahil) itibariyle derdest olan, yargılamaların makul sürede sonuçlandırılmadığı iddialarıyla yapılan başvurulara ilişkin olarak Tazminat Komisyonuna başvuru yolu tüketilmeden yapılan başvurunun incelenmesinin bireysel başvurunun ikincil niteliği ile bağdaşmayacağı neticesine varmıştır.

Anayasa Mahkemesi, somut olayı yukarıda açıklanan tespit ışığında incelediğinde, başvurunun bu kısmını “başvuru yollarının tüketilmemesi” gerekçesiyle kabul etmemiştir.

III. SONUÇ

Anayasa Mahkemesi, yukarıda özetlenen gerekçeler sebebiyle, mahkemeye erişim hakkının ihlal edildiğine, makul sürede yargılanma hakkının ihlal edildiğine ilişkin iddianın “başvuru yollarının tüketilmemesi” nedeniyle kabul edilemez olduğuna, kararın bir örneğinin mahkemeye erişim hakkının ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapmak üzere Bakırköy 2. İş Mahkemesine gönderilmesine, başvurucunun tazminat taleplerinin reddine karar vermiştir.

Somut olay benzeri olaylarda  davacının zararı öğrenmesinin üzerinde durulmalıdır. Burada önemli olan, zarar gören davacının yasanın anladığı anlamda zarar veren olayın sonuçlarını, gidişatını, kesinleşen durumunu değerlendirecek bilgiye sahip olmasıdır. Zarar tamamlanmadan zarar gören açısından zararın belirli olduğu kabul edilemez. Zararın tamamlanmasının  ise  tüm sonuçları ile bilinmesiyle mümkün olduğu yerleşik içtihatlar ile de benimsenmiştir. (HGK.21.03.2001, E.2001/4-258 - K.2001/276 Sayılı ilamı, 21HD.01.07.2008, E.2008/8354 – K.2008/10199 Sayılı ilamı)

Sonuç olarak Anayasa Mahkemesince verilen kararın Yargıtay ‘ın yerleşik içtihatları ile örtüşmekte olduğu belirtilmelidir. 

Saygılarımızla

Tunca Avukatlık Ortaklığı