Nükleer Tesislerde Kayıt, Bildirim ve Raporlama Yönetmeliği Hk.

13.09.2024 tarihli ve 32661 sayılı Resmî Gazete’de “Nükleer Tesislerde Kayıt, Bildirim ve Raporlama Yönetmeliği” (‘Yönetmelik’) yayınlanmıştır.  Nükleer Düzenleme Kurumu (‘Kurum’) tarafından hazırlanan bu Yönetmelik kapsamında, “Bulundurduğu nükleer maddenin güvenlik açısından önemli bir ekipman kullanılmasını gerektirmediği Kurum tarafından değerlendirilen üniversite veya araştırma merkezi laboratuvarları gibi yerler” istisna kalmak üzere “nükleer tesis” (‘Tesis’) faaliyetini işletmekte olan tüzel kişilerin (‘Kuruluş’) faaliyetleri hakkında kayıt, bildirim ve raporlamalara ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir (m.1, m.2). Bu çerçevede, kapsamdaki faaliyetler hakkında Kurum tarafından izlenebilirliğin sağlanması amaçlanmaktadır.

Yönetmelik’in amaçları doğrultusunda öncelikle izlenebilirliğin nasıl sağlanacağına değinilmesi gerekmektedir.  Yönetmelik ve ilgili mevzuatta belirlenen kayıtların tutulması, bildirilmesi ve raporlamasının Kuruluş tarafından yapılması ve bunların Kurum tarafından belirlenen kurallar çerçevesinde Kuruma sunulması zorunluluğu getirilmiştir.  Buna ek olarak, Kuruluş tarafından Kurum’a sunulan kayıt, bildirim ve raporların kontrolü, takibi ve depolanması amacıyla elektronik bir sistemin kurulması öngörülmüştür.

Yönetmeliğin üçüncü bölümünde kayıtlara ilişkin düzenlemelere yer verilmektedir. Kayıt; “Nükleer tesislere ilişkin test, güvenlik ve emniyet değerlendirmeleri, denetim, yerinde inceleme, gözetim, malzeme analizi, işletme performansı, personelin yetkinliği, eğitimi ve yeterliği gibi hususlara yönelik bilgileri içeren veya tesiste gerçekleştirilen faaliyetlerin kanıtını sağlayan bilgi ve belgeleri” ifade etmektedir (m.4/ç).  Yönetmelik ile kayıtların yönetimi, tutulması ve düzenleyici kontrolden çıkarılana kadar muhafaza edilmesi düzenlenmiştir.  Ayrıca, kayıtlarda yer alan kişisel verilerin Kişisel Verilerin Korunması Hakkındaki Kanun kapsamında Kuruluş tarafından işleneceği ve muhafaza edileceği belirtilmiştir.

Buna ek olarak Yönetmelik’te kayıtlar tasnif edilmiştir. Buna göre kayıt türleri tasarıma ilişkin kayıtlar (m. 8), saha ve inşaat kayıtları (m. 9), imalat kayıtları (m. 10), işletmeye alma kayıtları (m. 11), işletme kayıtları (m. 12) ve değişikliklere ilişkin kayıtlar (m. 13) şeklinde tasnif edilmiştir. İlgili maddelerde her bir kayıt türünün kapsamındaki kayıtlara yönelik spesifik hususlar öngörülmüştür.

Yönetmeliğin dördüncü bölümünde ise bildirimlere ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Yönetmelikte “olay” bildirimi düzenlenmiştir.  Yönetmelik kapsamındaki “olay” kavramı ise Yönetmelik EK-1’de yer alan olay sınıflandırılmasındaki olayları ifade etmektedir.  Bu olaylar radyasyon acil durumları, radyasyondan korunmaya ilişkin olaylar, güvenlik bariyerlerinin ve güvenlikle ilgili sistemlerin zarar görmesi, tasarım, inşat, imalat, montaj, işletmeye alma, işletme, işletmeden çıkarma, yönetim sistemi ve güvenlik değerlendirmesi süreçlerindeki eksiklikler, güvenlikle ilişkilendirilen veya güvenlik açısından potansiyel öneme sahip olaylar, emniyete ilişkin olaylar, dış olaylar ve diğer olaylar şeklinde sınıflandırılmıştır.  Belirtilen olayların, olayın meydana gelmesinden itibaren ivedilikle Kuruma bildirilmesi gerektiği Yönetmelik’te vurgulanmaktadır. Birbiriyle bağlantısı olmayan olayların geçekleşmesi halinde her bir olayın ayrı ayrı bildirilmesi gerekmektedir.

Yönetmeliğin beşinci bölümünde yetkilendirme süreçlerine ilişkin raporlandırmalar, sınıflar halinde düzenlenmiştir ve bunların kapsamları ile bu raporlandırmalara yönelik spesifik koşullar irdelenmiştir. Bu bağlamda yine raporların konusuna göre bir tasnife gidilmiştir.  Şöyle ki, Yönetmelik’in 15-21 arasındaki maddelerinde sırasıyla saha ve inşaat süreçlerine ilişkin raporlandırma, işletmeye alma sürecine ilişkin raporlandırma, işletme sürecine ilişkin raporlandırma, durdurma ve yeniden işletmeye geçiş raporlandırması, periyodik güvenlik değerlendirmesine ilişkin raporlandırma, işletme deneyimlerine ilişkin raporlama ve denetimlere ilişkin raporlama süreçleri ve bunların spesifik şartlar ayrıntılı şekilde irdelenmektedir.

Yönetmelik’in altıncı bölümünde ise olayların raporlandırılmasına ilişkin süreç düzenlenmiştir. Burada olayların raporlandırılma süreci “ön rapor”, “ara rapor” ve “olay raporu” olarak tasnif edilmiştir.  Ön rapor, tesiste meydana gelen olayın ardından işletmeye devam edilmesi veya durdurma sonrası yeniden işletmeye başlanabilmesinin güvenlik açısından herhangi bir soruna yol açıp açmayacağına ilişkin Kurum tarafından ön değerlendirme yapılmasını sağlayacak bilgiyi içerir (m. 23/1).  Acil durum planın uygulanmasını gerektiren bir durumda 8 (sekiz) saat içinde, gerektirmeyen hallerde ise 24 (yirmi dört) saat içinde raporun sunulması gerekir. Ara rapor, olaya ilişkin ara raporun düzenlenme nedenini ve rapora konu edilen bilgileri içerir (m. 24/2). Olay raporu, olayın güvenlik değerlendirmesinin Kurum tarafından yapılabilmesine olanak sağlayacak bilgileri içerir ve olayın tespitini takip eden iki ay içerisinde Kuruma sunulması gerekmektedir (25/1-2).  Olay raporuna ilişkin bir değişiklik talebi halinde mümkün olan en yakın tarihte raporun Kurum’a sunulması öngörülmüştür.  Bunlara yönelik spesifik gereksinimler de yukarıda belirtilen hükümlerde mevcuttur.

Yönetmelik EK-1 kapsamındaki olaylara ilişkin raporlar, belirlenen usul ve esasa uygun olarak Kurum’a sunulur.  Bunun yanı sıra, kapsamda olmamakla birlikte, güvenlik açısından önemli olduğu değerlendirilen olaylara ilişkin Kurum tarafından rapor talep edilmesi de mümkündür.

İlgili mevzuat veya yetki koşullarına, Kurum kararlarına ve talimatlarına aykırı hareket edilmesi hâlinde ilgili Yönetmelikte yer alan hükümler uyarınca idari yaptırım uygulanması öngörülmüştür.  Uygulanacak yaptırımlar ilgili yönetmeliklerde öngörülen şekildedir.

İşbu Yönetmelik, 13.09.2024 tarihinde yürürlüğe girmiş olup bu tarihten önce yetkilendirilen veya yürürlük tarihinden önce yetkilendirilmek üzere Kuruma başvuruda bulunmuş kişiler, bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren en geç üç ay içinde bu Yönetmelik kapsamındaki kayıt, bildirim ve raporlamalara ilişkin yükümlülüklerini yerine getirmesi gerekmektedir. Diğer bir deyişle, Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden (13.09.2024) önceki yetkilendirme ve başvuruların, işbu Yönetmelik’in yürürlük tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde yeniden düzenlenmesi gerekmektedir.

Sonuç olarak bahse konu Yönetmelik ile daha önce detayları tam olarak düzenlenmemiş olan ve Tesisler’deki muhtelif süreçler kapsamında meydana gelebilecek olumsuz olayların kayıt, bildirim ve raporlama işlemlerine ilişkin usul ve esasların belirlenmesi ile bunlara aykırılığın sonuçlarının açık bir biçimde hükme bağlanması hedeflenmiştir.

Saygılarımızla,

Tunca Avukatlık Ortaklığı