Orman Kanununun 16 ncı Maddesinin Uygulanmasına Dair Yönetmeliği Hk.

I.GİRİŞ

24.09.2024 tarihli ve 32672 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan “Orman Kanununun 16 ncı Maddesinin Uygulanmasına Dair Yönetmeliği” (“Yönetmelik”) ile 18/4/2014 tarihli ve 28976 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Orman Kanununun 16 ncı Maddesinin Uygulama Yönetmeliği yürürlükten kaldırılmıştır.  Yeni Yönetmelikte daha önceki yönetmelikte olmayan düzenlemelere yer verilirken, bazı maddelerin de değiştirilmesi ya da kaldırılması yolunda düzenlemeler yapılmıştır.

1. YÖNETMELİKLE BİRLİKTE YAPILAN DEĞİŞİKLİKLER

1.1. Ödemelerde Yapılan Değişiklikler

• Ek Devlet Hakkına Dair Düzenleme Kaldırılmıştır

Daha önceki Orman Kanununun 16 ncı maddesinin Uygulanmasına Dair Yönetmeliğin 3.maddesinde “j) Ek Devlet hakkı: Madencilik faaliyeti yapılan yerin Devlet ormanına rastlaması halinde 4/6/1985 tarihli ve 3213 sayılı Maden Kanununun 14 üncü maddesi gereğince alınan Devlet hakkının % 30 fazlasını,” şeklinde tanımlanan ve 8.maddesinde “(2) (Değişik:RG-6/7/2018-30470) Ancak aynı ruhsat alanı/hammadde üretim izin alanı içinde maden işletme amacıyla bu Yönetmeliğin yayımı tarihinden önce veya sonra Bakanlıkça verilmiş izinalanlarının toplamının beş hektara kadar olan kısmı için arazi izin bedeli alınmaz, ek Devlet hakkı alınır.” şeklinde düzenlenen ek devlet hakkı uygulaması yeni Yönetmelikte kaldırılmıştır.

Yeni Yönetmelikte ek devlet hakkı alınmasına dair bir düzenleme bulunmamaktadır.

• BAK (Bedel Artış Katsayısı)

Bedel Artış Katsayısıının (“BAK”) oranının 213 sayılı Vergi Usul Kanununun mükerrer 298 inci maddesinin (B) fıkrası hükmü uyarınca belirlenen yeniden değerleme oranını ifade edeceği açıkça Yönetmelikte düzenlenerek daha önce ÜFE oranında yapılması yolundaki tartışmalar sonlandırılmıştır.

Geçici 1/3.madde ile Yönetmeliğin yürürlüğe girmesinden önce verilmiş izinlerde arazi izin bedellerinin arttırılması için uygulanan “Deflatör” veya “ÜFE” artış oranı yerine, “BAK” artış oranı uygulanacağı düzenlenmiştir.

• Katsayılar

Yönetmelik’te, izin bedeli için uygulanan Ek-3’teki il katsayılarında bazı iller için değişiklikler yapılmıştır.  Örneğin Adana, Ankara, Aydın, Balıkesir, Bursa, Mersin, Osmaniye, Samsun, Yalova illerinin katsayısı daha önceki yönetmelikte 2.4 iken bu iller daha alt gruplara alınmıştır. 

Katsayısı en yüksek il İstanbul (katsayısı 3), ikinci sıradaki iller ise İzmir ve Kocaeli (katsayısı 2,8) olarak belirlenmiştir.

• Teminat ve Bedellerin İadesi

Yönetmeliğin 17/3 a maddesiyle izin sahibinin kesin izin başlangıç tarihinden itibaren bir yıl içinde vazgeçmesi nedeniyle iznin iptal edilmesi ve yatırılan bedellerin ve teminatın iptal tarihinden itibaren en geç üç ay içinde iadesinin talep edilmesi halinde; izin verilen saha içinde hiçbir noktada çalışma yapılmamış olması ve izin öncesi doğal yapının bozulmamış olmasının heyetçe düzenlenecek raporla tespiti ve bölge müdürlüğünce uygun görülmesi durumunda, arazi izin bedeli dışındaki bedeller ve teminat faizsiz olarak iade edileceği düzenlemesi getirilmiştir.

• Peşin Ödeme

Yönetmeliğin geçici 5.maddesi ile Devam eden izinlere ait sonraki yıl bedellerinin tamamının peşin ödenmesinin talep edilmesi halinde, ödemenin yapıldığı yıl bedeli üzerinden, ödemenin yapıldığı yıla ait son ödeme tarihine kadar defaten tahsil edilebileceği düzenlemesi yapılmıştır.

Peşin ödeme konusunda BAK oranının oldukça yüksek olması nedeniyle 2022 yılından bu yana görülen peşin ödeme tarihine yönelik olarak tartışmalara dair yapılan düzenleme ile peşin ödeme tarihinin son ödeme tarihi olduğu şeklinde bir düzenleme getirilmiştir.  (Daha önceki yönetmelikte; “Sonraki yıl bedellerinin peşin ödenmesinin talep edilmesi halinde ödenmesi talep edilen yıllara ait bedeller ödemenin yapıldığı yıl bedeli üzerinden defaten izin sahibi tarafından ödenir.” düzenlemesi yer almaktaydı.)

1.2. Tanımlarda Yapılan Değişiklikler

Orman parkı (6831 sayılı Kanunun 25 inci maddesine göre ayrılan ve yönetilen koordinatları belirli alanları,), saha analiz raporu (izin talep edilen alanın mülkiyet durumu, alandaki mevcut ağaç türleri, kapalılık ve gelişim çağlarını, alanı yansıtır görselleri içerir raporunu,), vaziyet planı (izin sahalarının koruma kullanma dengesi içerisinde, üzerinde hangi alanların ne şekilde ve ne maksatla kullanılacağının özel işaretler ile gösterildiği, koordinatlı, 1/1000 veya uygun ölçekli planları,), Verimli orman alanları (amenajman planlarında veya aktüelinde, 1 kapalı orman alanları (tepe kapalılığı %11-40 arası), 2 kapalı orman alanları (tepe kapalılığı %41-70 arası), 3 kapalı orman alanları (tepe kapalılığı %71 ve üzeri), gençleştirme alanları, ağaçlandırma alanları ile bal ormanlarını” tanımları getirilmiştir.

Verimli orman alanları kavramı 6831 sayılı Orman Kanununun 16.maddesinde 2023 yılında yapılan değişiklik ile getirilmiştir.  Yönetmelikte bu kavramın tanımı yapılmış ve izin süreçlerinde yapılacak değerlendirmelerin verimli orman alanı niteliği gözetilerek yapılması gerektiğine dair düzenlemeler yapılmıştır.  Tanımın kapsayıcılığı dikkate alındığında ülkemizde birçok orman alanının bu kapsamda kalacağı öngörülmektedir.

Yönetmeliğin 29.maddesinde getirilen istisnalarda bazı hallerde verimli orman alanlarında açık işletme ile yapılan madencilik faaliyetlerine izin verilmeyeceği öngörülmüştür.

Ayrıca yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız enerji üretim tesislerine verimli orman alanlarında izin verilmeceği açık kural haline getirilmiştir.

1.3. Müracaat Usulleri ve Değerlendirme

Yeni Yönetmelikte ön izin ve kesin izin müracaatlarının e-devlet üzerinden yapılacağı öngörülmüştür.

Ayrıca başvuruya eklenecek belgeler arasına saha analiz raporu ile Kültür ve Turizm Bakanlığı, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğünden talep edilen alanda kurum mevzuatına göre izin verilmesinde sakınca olmadığına dair görüş yazılarının ekleneceği düzenlenmiştir.

Yönetmeliğin 4/4  maddesinde bu görüş yazısının Orman İdaresince istenebileceği 4/5.maddesinde ise ÇED belgelerinin geçerli olduğunun teyit edilmesi halinde belirtilen kurum görüş yazılarının istenmeyeceği, ÇED alanı dışında izin talep edilmesi halinde bu kurum görüşlerinin isteneceği düzenlenmiştir.

Yönetmeliğin 22.maddesiyle Değerlendirme Komisyonunun görev alanı genişletilmiştir.

1.4. İzinlere Dair Değişiklikler

Yönetmeliğin 6. ve 7. maddelerinde, verilen ön iznin ve kesin iznin müracaat sahibine tebliğ edilmesi açık bir düzenleme haline getirilmiştir.  Ayrıca tebligat tarihinden itibaren altı ay içerisinde izin sahibinden ön izin bedeli ve onaylı taahhüt senedi isteneceği, bu süre içerisinde ön izin bedelinin ödenmemesi ve onaylı taahhüt senedinin verilmemesi halinde izin iptal edilmiş sayılacağı düzenlemesi getirilmiştir.

Yönetmeliğin 7.maddesinde bazı altyapı tesislerine yönelik olarak ruhsat alanı içinde ve bitişiğinde yapılması için uygun alan bulunmadığının heyet tarafından tespit edilmesi halinde Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün uygun görüş yazısına istinaden ruhsat alanı dışında izin verilebileceği düzenlenmiştir.

İzin başlangıç tarihinin izin olurunun verildiği tarihten farklı bir tarih olarak da belirlenebileceği öngörümüştür.

Yönetmeliğin 11.maddesinde iptal gerekçelerine aşağıdaki durumlar da eklenmiştir:

e) Ödenmesi gereken arazi izin bedelinin savaş, yangın, deprem, afet, genel hayata etkili salgın hastalık gibi mücbir sebep halleri hariç olmak üzere son ödeme tarihi itibarıyla izin süresince üst üste iki kez ödenmemesi,

f) Bu Yönetmelik hükümleri kapsamında madencilik faaliyetleri için verilen izinlerin amacı dışında kullanılması,

ğ)Ruhsatın/rödövansın devredilmesi halinde ruhsatın/rödövansın devredildiğinin orman idaresine yazılı olarak bildirildiği veya orman idaresince resen tespit edildiği hallerde orman idaresince verilmiş izinlerin devralınmasına dair yapılan tebligata rağmen 60 gün içerisinde devir talebinin yapılmaması,

Daha önceki Yönetmelikte yer alan “Taahhüt senedi hükümlerine uyulmaması veya rehabilitasyon projesine uygun çalışılmadığının orman idaresince tespiti halinde eksikliklerin altı ay içerisinde giderilmesi için izin sahibi yazılı olarak uyarılır. Bu süre sonunda eksiklikler giderilmediği, taahhüt senedine ve rehabilitasyon projesine uygunluk sağlanmadığı takdirde verilmiş olan izin iptal edilir.” düzenlemesinde öngörülmüş olan uyarı ve 6 aylık süre tanıma prosedürü yeni Yönetmelikle kaldırılmıştır. Amaç dışı kullanımın tespiti halinde izin doğrudan iptal edilebilecektir.

1.5. Rehabilitasyona Dair Değişiklikler

Yönetmeliğin 12.maddesinde; izni iptal edilen maden tesis ve altyapı tesislerinde orman alanı dışına taşınması mümkün olmayan maden atığı döküm alanı, pasa döküm alanı, atık barajı gibi maden tesis veya altyapı tesislerinin iznin iptalinde diğer tesisler gibi orman idaresinin sabit kıymetlerine alınmayacağı, izin sahibince rehabilite edileceği öngörülmüştür.

Ayrıca, izin verilen sahada işletme ruhsatının herhangi bir sebeple sona ermesi halinde verilen iznin iptal edileceği, bu süreçte izin sahasından üretilmiş ve izin sahasında mevcut madenlerin, pasa, bakiye, atık/artık ve cürufların, ruhsat sahibince nakledilmesi için mücbir sebepler ve beklenmeyen haller dışında arazi izin bedeli alınarak altı ay süre ile izin verileceği, bu süre içerisinde nakledilmeyen ve ekonomik değeri olan madenlerin, pasa, bakiye, atık/artık ve cürufların ihale ile satılması halinde de taşıma işleminin yapılması için arazi izin bedeli alınarak izin verileceği düzenlemesi getirilmiştir.

6. Kısıtlamalar ve İstisnalar

Yönetmeliğin “Kısıtlamalar ve istisnalar” başlıklı 29.maddesinde,

I, II (a), II (b) ve II(c) Grubu madencilik faaliyetleri için zorunlu yol, su, röle istasyonu, haberleşme, doğal gaz boru hattı, enerji nakil hattı, trafo izin talepleri hariç;

1. a) Otoyol, bölünmüş yol, il veya ilçe yerleşim alanlarının ön görünümündeki 3 kilometre mesafede kalan orman alanlarında,
2. b) İl ve ilçe yerleşim yerlerine en az 500 metre mesafede kalan orman alanlarında,
3. c) I ve II (a) Grubu madencilik faaliyetleri için meşcere tipi kapalılığı 2 ve daha yukarı olan verimli orman alanlarında,

ç)     II (b) ve II(c) Grubu madencilik faaliyetleri için meşcere tipi kapalılığı 3 olan verimli orman alanlarında,

1. d) Deniz sahili ön görünümünde olup, kıyı kenar çizgisinden 5 kilometre mesafede kalan orman alanlarında,

III. ve IV. Grup madencilik faaliyetleri konusunda ise;

1. a) İl ve ilçe yerleşim yerlerine en az 500 metre mesafede kalan yerler ile il ve ilçe yerleşim yeri ön görünümündeki 2 kilometre mesafedeki alanlarda,
2. b) Deniz sahili ön görünümünde olup kıyı kenar çizgisinden 5 kilometre mesafede kalan orman alanlarında,

açık işletme ile yapılan madencilik faaliyetlerine izin verilmeyeceği sınırlaması getirilmiştir. 30/3/2014 tarihinden önce köy statüsünde olup bu tarihten sonra mahalle olan yerleşim birimleri il ve ilçe yerleşim yeri olarak değerlendirilmeyeceği ifade edilmiştir.

Ayrıca meşcere tipi kapalılığı 3 olan ormanlarda, III. ve IV. Grup madenlerin yeraltı işletme yöntemiyle işletilmesinin teknik, ekonomik ve topoğrafik şartlar nedeniyle mümkün olmaması halinde açık işletme talepleri Değerlendirme Komisyonunca değerlendirileceği öngörülmektedir.

Benzer şekilde, amenajman planlarında baltalık işletme sınıfında ve geçmiş plan dönemlerinde baltalık işletme sınıfından koruya tahvil işletme sınıfına alınan, kapalılığı 2 ve 3 rumuzu ile gösterilen meşcereler ile Maka3 rumuzlu maki sahalarında kalması halinde konunun Değerlendirme Komisyonunca değerlendirileceği ifade edilmiştir.

Yönetmeliğin 29/6.maddesinde; I, II (a), II (b) ve II(c) Grubu zorunlu yol, su, röle istasyonu, haberleşme, doğal gaz boru hattı, enerji nakil hattı, trafo izin talepleri hariç açık işletme ile yapılan madencilik faaliyetlerine bir ruhsat sahası içerisinde mevcut izinler ve talep edilen rehabilitasyona konu madencilik faaliyetlerinin 10 hektarı geçmesi durumunda, izinli sahaların rehabilite edilerek geri teslim edilmesinden sonra teslim edilen saha kadar aynı şartlarda izin verileceği;

Benzer şekilde, III. ve IV. Grup madencilik faaliyetleri kamu kurum ve kuruluşları hariç bir ruhsat sahası içerisinde mevcut izinler ve talep edilen rehabilitasyona konu madencilik faaliyetlerinin 150 hektarı geçmesi durumunda, izinli sahaların rehabilite edilerek geri teslim edilmesinden sonra teslim edilen saha kadar aynı şartlarda izin verileceği, düzenlemeleri yapılarak, belirtilen gruplarda açık maden işletmeciliğinin 10 hektar ve 150 hektarla sınırlanması öngörülmüştür.

Maddede son olarak, III. ve IV. Grup madenlere dayalı sanayi tesisleri hariç olmak üzere sanayi tesislerinin tesisin hammadde ihtiyacını karşılamak üzere yapacakları açık işletme madencilik faaliyetlerine meşcere tipi kapalılığı 3 olan verimli ormanlarda izin verilmeyeceği düzenlemesi getirilmiştir.

SONUÇ

Yeni Yönetmelikle birlikte getirilen en önemli değişiklik 29.maddesinde yer alan alan kısıtlamalarının oldukça genişletilmiş olmasıdır.  Ülke genelinde birçok alanda madencilik faaliyetinin yürütülmesine engel teşkil edebileceğinden, sektör açısından olumsuz bir düzenleme olarak değerlendirilebilecektir.  Getirilen mesafe sınırlamalarının objektifliği konusunda da tereddütler bulunmaktadır.  Ayrıca rehabilitasyon konusunda getirilen hektar kısıtlaması ve rehabilitasyon zorunluluğu büyük projelerin uygulanmasında bir engel teşkil edebilecekir.  Öte yandan verimli orman alanları kavramının tanımı da oldukça geniş tutularak, izne kapalı alanların genişletilmesine sebebiyet vermiştir.  Lisanssız elektrik üretim tesislerine dair getirilen sınırlandırmalar da dikkat çekicidir.

Bunun yanında, ek devlet hakkının kaldırılması madencilik sektörü açısından olumlu değerlendirilebilecek bir husustur. BAK katsayısı ve peşin ödeme tarihleri konusunda getirilen düzenlemelerin mevcutta görülen uyuşmazlıkları gidermeye yönelik olduğu ifade edilebilecektir.

E-devlet üzerinden başvuru yapılması ve Değerlendirme Komisyonunun görev alanının genişletilmesi de kurumsal işleyişe dair düzenlemeler olarak göze çarpmaktadır. Ancak izin süreçlerinde idarenin değerlendirme ve takdir alanının genişletilmesi anlamına gelecek bu düzenlemelerin madencilik sektöründe izin süreçleri konusunda belirsizliklere yol açabileceği değerlendirilmektedir.

Saygılarımızla,

Tunca Avukatlık Ortaklığı